6 jun 2015

Höfner 500/1

Door Alex Kunst

Morgenavond is hij weer te bewonderen, in de Amsterdamse Ziggo Dome ditmaal. Het is de enige basgitaar die door zijn bespeler wereldberoemd is geworden. Alle andere bassen moesten het op eigen kracht doen. De Fender Jazz was al lang beroemd voordat Jaco Pastorius de frets eruit trok. En Alembic heeft veel gehad aan Stanley Clarke, maar de bekendheid van zowel bassist als instrument verbleekt bij de verpletterende roem van de Höfner 500/1. Je kunt een exemplaar meenemen naar de binnenlanden van China en hem aan een willekeurige landarbeider tonen. Dikke kans dat hij ‘Paul McCartney’ of ‘Beatles’ roept.

Strikt genomen is het een raar ontwerp. De basgitaar als instrument kun je zien als het elektronische alternatief van de contrabas, maar de vormgeving van de Höfner-bas verwijst naar de viool – allesbehalve een bas dus. En met die lange hals gaat ook de vergelijking met een viool behoorlijk mank. McCartney kocht zijn exemplaar omdat hij er linkshandig minder suf uit ziet dan andere basgitaren. En omdat hij goedkoop was, want The Beatles verkeerden nog in hun prefabperiode. Met de klank had het allemaal niet zoveel te maken. McCartney was minder verknocht aan de Höfner dan je zou denken. Veel beroemde Beatle-nummers zijn opgenomen met een Rickenbacker; op de witte dubbelelpee gebruikte McCartney een Fender Jazz. In zijn Wings-tijd liet hij zijn Höfner thuis.

Ooit had ik zelf een vioolbas. Dat was in de tijd dat meisjes wafelijzerhaar hadden en de jongens schoudervullingen in hun jasje. De jaren zestig waren even helemaal uit en met zo’n bas kon je je eigenlijk nergens vertonen. Maar ik zag hem staan bij muziekhandel Spanjaard in Alkmaar en ik kon mijn ogen er niet meer van af houden. Ik had wel al meteen mijn twijfels, zo’n holle body is niet geschikt voor ‘slapping’ en ‘popping’, en daar was je als bassist destijds wel toe verplicht. En hij was ook niet veelzijdig. Je draaide gewoon alle knopjes open, alle varianten op die instelling betekenden een vermindering van de geluidskwaliteit. Het beste effect bereikte je met een plectrum, maar ook dat was absoluut verboden volgens de basgitaarpolitie in die periode.

Toch was het een geweldig instrument, makkelijk bespeelbaar en vederlicht. Mijn exemplaar had flatwound snaren en dat maakte het helemaal af. Als ik mijn vioolbas vasthield verdween alle narigheid om me heen. Ik stapte in een universum zonder Duran Duran, Spandau Ballet of Level 42. Bij dit instrument hoorde een wereld van ongekende creatieve mogelijkheden, kameraadschap en geloof in het goede van de mens. Het was een instrument om bij weg te dromen.

Overal waar ik mijn nieuwe aanwinst liet zien werd ik uitgelachen. Ik kocht voor een habbekrats een fretloze nepfender en dat vond iedereen die ik kende enorm cool. De vioolbas haalde ik steeds minder vaak uit de koffer. Uiteindelijk ruilde ik hem in voor een basgitaar die beter bij de mode van die tijd paste. Domkop die ik was. Ik deed een keer auditie bij de voorloper van Johan (dat destijds nog Visions of Johanna heette). Toen ik mijn vijfsnarige racemonster te voorschijn haalde zag ik de teleurstelling van de gezichten van de bandleden afdruipen.

Paul McCartney is een man van gunnen. Hij weet dat zijn publiek hem graag ziet met de vioolbas en dus gebruikt hij hem live altijd. En het publiek weet dat dit instrument een belofte inhoudt: ze gaan luisteren naar Beatles-repertoire. Diep in zijn hart moet McCartney het wel een bijzondere bas vinden. Op de video van Revolution speelt hij op het allereerste exemplaar dat hij ooit kocht. En ook tijdens de Let It Be-sessies zagen we de vioolbas terug. Het paste toen bij het streven om terug te keren naar de roots van The Beatles, maar hij hoefde het niet te doen. Het publiek pikte alles van hem.

Er bestaan op dit moment vast mensen die de vioolbas een onooglijk ding vinden, maar je hoort er niemand meer over. Dat komt door McCartney. Hij is een held en hij valt de komende honderd jaar niet meer van zijn voetstuk. Het is daarom onmogelijk om nog iets objectiefs te zeggen over de Höfner 500/1. Je kunt het ontwerp van dit instrument niet meer los zien van de man die hem beroemd maakte en van de onvoorstelbare dingen die hij samen met zijn vrienden tot stand bracht.